صفات فعل خداوند از دیدگاه علامه طباطبایی

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فلسفه، دانشگاه تربیت مدرس (نویسندة مسئول)، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری فلسفه، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

در آثار علامة طباطبایی، دست کم سه دیدگاه متفاوت دربارة نحوة اتّصاف ذات الهی به صفات فعل مشاهده می‌شود: عینیّت صفات فعل با ذات؛ زیادت صفات فعل بر ذات؛ و عدم اتّصاف ذات به صفات فعل، چه به نحو زیادت و چه به نحو عینیّت. حال پرسش این است که آیا او به سه دیدگاه متعارض در این باره باور داشته؛ یا این دیدگاه‌های سه‌گانه، متعارض نیستند و با یکدیگر جمع می‌شوند؟ به نظر می‌رسد این سه دیدگاه، بر مبنای اعتبارات متفاوت شکل گرفته‌اند و در طول یکدیگر قرار دارند. بنابراین با تفکیک اعتبارات می‌توان این سه دیدگاه را سازگار دانست: یعنی دیدگاه عینیّت بر پایة اعتبار حقیقة صفات فعل شکل می‌گیرد؛ دیدگاه زیادت بر اعتبار رقیقة صفات فعل و نگاه وحدت‌انگار به آن‌ها استوار است؛ و دیدگاه عدم اتّصاف نیز از نگاه کثرت‌انگار به فعل سرچشمه می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Allamah Tabatabaee on Divine Attributes of Acts

نویسندگان [English]

  • Mohammad Saeedi Mehr 1
  • Maryam Barooti 2
1 Associate Professor at the Department of Philosophy, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
2 PhD Student of Philosophy, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
چکیده [English]

In Allamah Tabatabaee’s works there are found at least three apparently different views about the relation of Divine essence and His attributes of act: 1. the unity of God’s essence and His attributes of act; 2. the ontological distinction between His essence and His attributes of act and 3. the impossibility of attribution of such properties to God’s essence. In this paper we try to establish that these three views are essentially consistent. Our analysis shows that each one of the above-mentioned positions can be considered from a special aspect. The first view is based on considering the mere reality (Haqiqah) of such attributes while in the second view we are just concerned to the appearance (Raqiqah) of them. The third view, however, is a result of a pluralistic analysis of the attributes of act.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Divine Attributes
  • Attributes of Act
  • God’s Essence
  • Allamah Tabatabaee

مراجع

قرآن کریم

ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1362)، وجود رابط و مستقل در فلسفة اسلامی، تهران: شرکت سهامی انتشار.

همو (1386)، اسماء و صفات، تهران: سازمان چاپ و نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

اردبیلی، عبدالغنی (1381)، تقریرات فلسفة امام خمینی (شرح منظومه 2)، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

جوادی آملی، عبدالله (1368)، شرح حکمت متعالیه (جلد ششم اسفار)، تهران: الزهراء، ج1و2.

همو (1386)، رحیق مختوم، قم: اسراء، ج2و4.

حسن ­زاده آملی، حسن (1385)، نهج الولایة (بررسی مستند در شناخت امام زمان(ع))، قم: الف لام میم.

همو (1387)، وجود رابط و رابطی (حق و خلق)، ترجمة داود صمدی، قم: الف لام میم.

حسینی طهرانی، محمدحسین (1428)، توحید علمی و عینی در مکاتیب حکمی و عرفانی، مشهد: علامه طباطبایی.

همو (1429)، مهر تابان، مشهد: علامه طباطبایی.

صدرالدین شیرازی، محمّد بن ابراهیم (1386)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، قم: المکتبة المصطفویة، 9ج.

طباطبایی، محمدحسین (بی­تاـ­الف)، نهایة الحکمة، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.

همو (بی­تاـ­ب)، بدایة الحکمة، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.

همو (1362)، رسائل سبعة، قم: بنیاد علمی و فکری علامه سید محمّدحسین طباطبایی با همکاری نمایشگاه و نشر کتاب.

همو (1387ـ­الف)، شیعه، به کوشش هادی خسروشاهی، قم: بوستان کتاب.

همو (1387ـ­ب)، بررسی­های اسلامی، به کوشش هادی خسروشاهی، قم: بوستان کتاب، ج1.

همو (1387ـ­ج)، «رسالة العلم»، ترجمة محمّد محمّدی گیلانی، مجموعة رسائل (2)، قم: بوستان کتاب.

همو (1388ـ­الف)، «رسالة اثبات واجب الوجود»، مجموعة رسائل (1)، قم: بوستان کتاب.

همو (1388ـ­ب)، نهایة الحکمة، تصحیح و تعلیق غلامرضا فیاضی، قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 4ج.

همو (1417)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعة مدرسین، 20ج.

همو (1427)، الرسائل التوحیدیة، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.

همو (1428ـ­الف)، «علی(ع) و الفلسفة الالهیة»، الانسان و العقیدة، تحقیق صُباح الربیعی و علیّ الاسدی، قم: باقیات.

همو (1428ـ­ب)، «رسالة الولایة»، الانسان و العقیدة، تحقیق صباح الربیعی و علی الأسدی، قم: باقیات.

مصباح یزدی، محمدتقی (1366)، آموزش فلسفه، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، ج2.

همو (1386)، معارف قرآن: خداشناسی، کیهان­شناسی، انسان­شناسی، قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

همو (1388)، شرح نهایة الحکمة، تحقیق و نگارش عبدالرسول عبودیت، قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ج1و2.

همو (1405)،تعلیقة علی النهایة، قم: فی طریق الحق.

مطهری، مرتضی (1388)، مجموعة آثار استاد مطهری، تهران: صدرا، ج2.

موسوی همدانی، محمدباقر (1387)، ترجمة تفسیر المیزان، قم: دفتر انتشارات اسلامی، ج2.

پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)

دوره 11، شماره 1
بهار و تابستان 1392
صفحه 61-78

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار